ΓΙΑ ΠΟΙΟΥΣ ΚΕΛΑΗΔΟΥΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ Λάμπρου Τσούνη, Γρηγόρη Τσούνη

Το κελάηδημα των πουλιών από πάντα ενέπνευσε τους μουσουργούς. Φθάνει να σκεφθούμε το Concerto σε re maggiore del cardellino (της Καρδερίνας) του Vivaldi, γραμμένο ειδικά για φλάουτο. Ο Messiaen επίσης έκανε μια έρευνα στην Αφρική, άκουσε χιλιάδες πουλιά και έγραψε μουσική για πιάνο και φλάουτο.
Υπάρχουν και άλλοι μεγάλοι μουσικοί όπως ο Saint-Saens, o Ravel, o Bach και ο Stravinsky, που έγραψαν πολύ όμορφες μουσικές σελίδες, εμπνευσμένοι από το κελάηδημα των πουλιών. Στην 6η Συμφωνία (Ποιμενική) του Beetoven υπάρχουν στοιχεία από το κελάηδημα του Αηδονιού, του Ορτυκιού και του Κούκου.
Τι να λένε άραγε ο Κοκκινολαίμης ή το Αηδόνι όταν κελαηδούν; Γιατί μερικά επαναλαμβάνουν πάντοτε τις ίδιες νότες ενώ άλλα έχουν ένα πολύ μεγάλο ρεπερτόριο; Αυτές κι άλλες χιλιάδες ερωτήσεις έχουν σήμερα οι ζωολόγοι που ασχολούνται με το κελάηδημα των πουλιών.
Μεγάλες έρευνες πάνω σ' αυτό το θέμα γίνονται σήμερα στο Rockefeller University, που βρίσκεται στο Millbrook, δύο ώρες έξω από τη Νέα Υόρκη.
Εδώ μιά μεγάλη ομάδα ερευνητών ακούει τα πουλιά και αναλύει το κελάηδημά τους και τους διαφόρους ήχους. Μεγαλώνουν πουλιά, μελετούν το ορμονικό επίπεδο τους κι ακούν το ίδιο προσεκτικά τα τιτιβίσματα μιας Καρδερίνας ή τις βραχνές φωνές μιας Καρακάξας.
Η επιστημονική έρευνα για το κελάηδημα των πουλιών άρχισε γύρω στα 1950, όταν εμφανίσθηκε για πρώτη φορά ο ηχοφασματογράφος και υπήρχε η ικανότητα, με το ηχογράφημα, να υπάρχει η γραφική παράσταση του κελαηδήματος. Έτσι γίνονταν η ανάλυση χωρίς να έχουν πια ανάγκη να εμπιστεύονται την ακοή. Το μηχάνημα αυτό το κατασκεύασε η Τηλεγραφική Εταιρία Bell, η οποία προσπαθούσε να μάθει τα κωφάλαλα παιδιά να μιλούν. Η προσπάθεια αυτή απέτυχε κι έτσι άρχισαν να το χρησιμοποιούν στη Ζωολογία για τη μελέτη του κελαηδήματος των πουλιών. Ένας από τους πρώτους που το χρησιμοποίησε ήταν ο Άγγλος καθηγητής W.H. Thorpe.
Πάνω στον πλανήτη μας υπάρχουν 9000 είδη πουλιών κι από αυτά κελαηδούν μόνο τα 4000. Στους τρεις πρώτους μήνες ένα πουλί δεν κελαηδάει. Μετά απ' αυτήν την περίοδο τραγουδάει σιγά, ψιθυριστά και αυτό το βοηθάει στην εξάσκηση των φωνητικών χορδών του.
Η συμπεριφορά της μάθησης του τραγουδιού χωρίζεται σε δύο στάδια: Στο πρώτο, τα πουλιά ακούν και απομνημονεύουν τις νότες των άλλων πουλιών και στο δεύτερο επαναλαμβάνουν τους ήχους που είχαν απομνημονεύσει.
Το σιγανό, ψιθυριστό τραγούδι είναι η πρώτη τους προσπάθεια. Ακολουθεί το "πλαστικό" τραγούδι και μετά από πολλές "πρόβες" φθάνουν στο τέλειο τραγούδι.
Ένα πουλί, για να κελαηδήσει, πρέπει να μάθει εξ' ολοκλήρου "το μάθημά του" από τα μέλη του είδους του. Ο "σκελετός" όμως του τραγουδιού μεταδίδεται με την κληρονομικότητα. Συνήθως τα πουλιά μαθαίνουν να κελαηδούν μόνο το χαρακτηριστικό κελάηδημα του είδους τους.
Για παράδειγμα τα Σπουργίτια που ζουν στον κήπο μας δεν μαθαίνουν τα τραγούδια άλλων ειδών αν έχουν την δυνατότητα να διαλέξουν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μια έμφυτη "πίστη" τα εμποδίζει να μάθουν τραγούδια άλλων ειδών.
Υπάρχουν όμως πουλιά που με τη θέληση τους και για κάποιο πρακτικό σκοπό μαθαίνουν τα τραγούδια άλλων ειδών. Επίσης μιμούνται τους ήχους της φύσης ή τεχνητούς ήχους που παράγει ο άνθρωπος.
Σύμφωνα με το Peter Marler, Ζωολόγο του Rockfeller University, μόνο το 15% κατορθώνει να μιμηθεί τις φωνές των άλλων.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.

ΓΙΑ ΤΟ BIRDWATCHING

Οι ρίζες της παρατήρησης των πουλιών, γνωστής διεθνώς με τον αγγλικό όρο Bird-watching είναι παλιές όσο και ο άνθρωπος, καθώς τα πουλιά τράβηξαν την προσοχή του από τη στιγμή που εμφανίσθηκε στη γη. Ο κόσμος τους, γεμάτος ήχους και χρώματα, αλλά κυρίως η ικανότητα τους να πετάνε, που τον έκανε να αισθάνεται καθηλωμένος στη γη, τον συνάρπαζαν.
Bird-watching σημαίνει παρατηρώ τα άγρια πουλιά μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον, ενασχόληση, που μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε την άγρια φύση και να την αγαπήσουμε, μας προσφέρει πολλές συγκινήσεις, ενώ, παράλληλα, έχει μεγάλη σημασία για την επιστήμη και για την προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων.
Κάθε παρατηρητής πουλιών είναι ένας ερασιτέχνης ορνιθολόγος. Πολλοί είναι εκείνοι, που παρατηρούν τα πουλιά σε σχέση με άλλους επιστημονικούς κλάδους, καθώς είναι από τα ζώα, που μπορούμε πολύ εύκολα να παρακολουθήσουμε, να παρατηρήσουμε και να αντλήσουμε στοιχεία από τη συμπεριφορά τους. Η Ορνιθολογία τα τελευταία χρόνια γνωρίζει διεθνώς μεγάλη εξάπλωση. Έτσι, όλο και περισσότεροι ενδιαφέρονται για τα πουλιά και την παρατήρηση τους. Άλλωστε, το bird-watching είναι μια ενασχόληση που απαιτεί πολύ μεράκι και όχι ιδιαίτερο εξοπλισμό: ένα μιμητικό τζάκετ, ένα ζευγάρι κυάλια, ένα σημειωματάριο για τα σχέδια των πουλιών που θα συναντήσουμε και ένα μολύβι είναι αρκετά. Αρκεί βέβαια να μπορεί κανείς να αναγνωρίζει τα πουλιά που θα δει.
Η παρατήρηση πουλιών μπορεί να γίνει όλες τις εποχές και παντού, ακόμη και σε κάποιο πάρκο στο κέντρο της πόλης. Βέβαια, η εποχή που προσφέρει τις μεγαλύτερες συγκινήσεις σε όσους ασχολούνται μ'αυτή είναι η άνοιξη, όταν τα πουλιά βρίσκονται στη διάρκεια της αναπαραγωγικής τους περιόδου. Επίσης, την άνοιξη αλλά και το φθινόπωρο, κάθε έξοδος είναι μοναδική γιατί τότε λαμβάνει χώρα ένα από τα πιο θεαματικά φαινόμενα της φύσης: η μετανάστευση των πουλιών.
Όσοι ασχολούνται συστηματικά με την παρατήρηση πουλιών στην Ευρώπη, κάθε χρόνο δίνουν ραντεβού στα σημεία-κλειδιά για τις αποδημίες στο ακρωτήρι Bon στην Τυνησία, στο Eilat του Ισραήλ, στο Βόσπορο, στο Γιβραλτάρ και στα στενά της Μεσσίνας στη Σικελία, για να παρακολουθήσουν τα μεταναστευτικά είδη.
Το καλ0καίρι είναι η εποχή που όλοι μας μπορούμε να συνδυάσουμε τις διακοπές με την παρατήρηση πουλιών, που ζουν κοντά στις ακτές. Στην Ελλάδα, αν κάποιος μπορεί να τα αναγνωρίσει, θα δει στα βράχια το Βραχοτσομπανάκο, το Γαλαζοκότσυφα, το Βραχοκιρκίνεζο, διάφορα είδη γλάρων, αλλά και τον σπάνιο Μαυροπετρίτη. Ο χειμώνας, ειδικά στη χώρα μας, που φιλοξενεί στους υγροτόπους της χιλιάδες υδρόβια πουλιά, προσφέρεται επίσης για παρατήρηση, αρκεί κανείς να αντέχει το κρύο και την υγρασία.
Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να είναι ενδιαφέρουσα και γοητευτική, ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι είμαστε "εισβολείς" σε περιοχές που τα πουλιά ζουν αλλά κυρίως αναπαράγονται Γι' αυτό, όσοι ασχολούνται με την παρατήρηση πουλιών θα πρέπει να είναι πολύ διακριτικοί, να τα παρατηρούν από μακριά και να φροντίζουν να μη γίνει αντιληπτή η παρουσία τους. Το σύγχρονο bird-watching γεννήθηκε στην Αγγλία, στα τέλη του προηγούμενου αιώνα (1889), όταν μια ομάδα ανθρώπων ίδρυσε τη Βασιλική Εταιρία για την Προστασία των Πουλιών (RSPB). Επρόκειτο για μια πράξη διαμαρτυρίας ενάντια σε όσους σκότωναν σημαντικούς αριθμούς πουλιών, επειδή η μόδα ήθελε τα γυναικεία καπέλα διακοσμημένα με πολύχρωμα φτερά. Σήμερα, αυτός ο Οργανισμός αριθμεί περίπου ένα εκατομμύριο μέλη και είναι η μεγαλύτερη δύναμη προστασίας πουλιών στην Ευρώπη. Διαχειρίζεται περισσότερες από 100 οάσεις για πουλιά, οι οποίες αγοράσθηκαν με χρήματα των μελών της. Κάθε χρόνο οργανώνει προγράμματα έρευνας, προστασίας και bird-watching.
Στη χώρα μας, η παρατήρηση πουλιών εμφανίσθηκε το 1980 με την ίδρυση της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας (Ε.Ο.Ε), η οποία εξελίχθηκε σε ένα μεγάλο φυτώριο για μελλοντικούς ορνιθολόγους και bird-watchers.

ΕΝΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ

Απο σήμερα ξεκινάει ένας αγώνας για την προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους.
Θέλουμε να πιστεύουμε ότι το ιστολόγιο αυτό θα είναι ένα σημείο αναφοράς για όσους αγαπούν το birdwatching και το birdgardening.